Doanh nghiệp là gì? Các loại hình cần biết tại Việt Nam

Bạn đang ấp ủ ước mơ khởi nghiệp, muốn thành lập doanh nghiệp riêng nhưng chưa hiểu rõ về khái niệm cũng như các quy định pháp luật liên quan? Đừng lo lắng! Bài viết này từ Quà Tặng In Logo sẽ giúp bạn giải đáp mọi thắc mắc về doanh nghiệp là gì?, các loại hình phổ biến và lộ trình để biến ý tưởng kinh doanh thành hiện thực. Hãy cùng khám phá những thông tin nền tảng vững chắc cho hành trình kinh doanh của bạn!

Doanh nghiệp là gì?

Doanh nghiệp là một tổ chức kinh doanh được hình thành và vận hành với mục đích lợi nhuận thông qua các hoạt động kinh tế như sản xuất, thương mại, hoặc cung cấp hàng hóa/dịch vụ. Đây không chỉ là một cấu trúc pháp lý đơn thuần, mà còn là một pháp nhân độc lập, có khả năng ký kết hợp đồng, thực hiện giao dịch và tham gia các quan hệ tố tụng như một “cá nhân pháp lý”.

Ngoài mục tiêu tài chính, doanh nghiệp còn đóng vai trò không thể thiếu trong sự phát triển kinh tế và xã hội. Chúng góp phần tạo việc làm, đóng góp GDP, thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh và đổi mới. Bên cạnh đó, các tổ chức này còn phải gánh vác trách nhiệm xã hội, thể hiện qua việc bảo vệ môi trường hay thực hiện các hoạt động hỗ trợ cộng đồng. Nắm vững định nghĩa này là bước đầu tiên để vận hành một doanh nghiệp hiệu quả và đúng luật.

Doanh nghiệp có những loại hình nào?

Tại Việt Nam, Luật Doanh nghiệp 2020 quy định rõ 5 loại hình doanh nghiệp chính, mỗi loại hình có những đặc điểm riêng biệt về cấu trúc, trách nhiệm pháp lý và khả năng huy động vốn. Việc lựa chọn loại hình phù hợp là chìa khóa cho sự phát triển bền vững của bạn.

Doanh nghiệp tư nhân (DNTN) 

Doanh nghiệp tư nhân (DNTN) là mô hình kinh doanh đơn giản nhất, thuộc sở hữu của một cá nhân duy nhất. Chủ DNTN có toàn quyền quyết định mọi hoạt động và đồng thời chịu trách nhiệm vô hạn bằng toàn bộ tài sản của mình đối với mọi nghĩa vụ của doanh nghiệp. Đây là điểm nhấn quan trọng vì tài sản cá nhân và tài sản doanh nghiệp không có sự phân biệt rõ ràng.

Ví dụ: Ông Nguyễn Văn A mở một cửa hàng tạp hóa nhỏ mang tên “Cửa hàng An Bình”. Ông A sẽ là chủ sở hữu duy nhất, tự bỏ vốn, tự quản lý mọi hoạt động và chịu trách nhiệm hoàn toàn bằng cả tài sản cá nhân nếu cửa hàng gặp vấn đề về tài chính.

Công ty TNHH (một thành viên & hai thành viên trở lên) 

Công ty TNHH (Trách nhiệm hữu hạn) là loại hình phổ biến bởi cơ chế trách nhiệm hữu hạn, giúp bảo vệ tài sản cá nhân của chủ sở hữu hoặc thành viên.

• Công ty TNHH một thành viên (TNHH MTV): Do một tổ chức hoặc một cá nhân làm chủ sở hữu. Chủ sở hữu này sẽ chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của công ty trong phạm vi số vốn điều lệ đã góp. TNHH MTV có tư cách pháp nhân kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp và không được phát hành cổ phần (trừ trường hợp chuyển đổi thành công ty cổ phần), nhưng được phát hành trái phiếu.
  Ví dụ:Các công ty startup do một nhà đầu tư/founder duy nhất sáng lập: Nhiều founder khi mới bắt đầu thường chọn TNHH MTV để dễ dàng quản lý và vẫn đảm bảo tách biệt tài sản cá nhân khỏi công ty.
• Công ty TNHH hai thành viên trở lên (TNHH 2TV): Có từ 02 đến 50 thành viên (là tổ chức, cá nhân). Mỗi thành viên chỉ chịu trách nhiệm hữu hạn trong phạm vi số vốn đã cam kết góp vào công ty. Tương tự TNHH MTV, loại hình này cũng có tư cách pháp nhân, không được phát hành cổ phần nhưng được phát hành trái phiếu.
  Ví dụ: Công ty TNHH FPT Software: Mặc dù là công ty con của Tập đoàn FPT (một công ty cổ phần), FPT Software là một ví dụ điển hình cho công ty TNHH có nhiều thành viên (có thể là các pháp nhân khác trong tập đoàn hoặc các cổ đông chiến lược) chịu trách nhiệm hữu hạn.

Công ty cổ phần  

Công ty cổ phần (CTCP) là loại hình doanh nghiệp có vốn điều lệ được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần. Đặc điểm nổi bật là cổ đông chỉ chịu trách nhiệm hữu hạn về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của doanh nghiệp trong phạm vi số vốn đã góp (số lượng cổ phần sở hữu). Số lượng cổ đông tối thiểu là 03 và không hạn chế số lượng tối đa. CTCP có tư cách pháp nhân và đặc biệt, có quyền phát hành cổ phần, trái phiếu và các loại chứng khoán khác, tạo điều kiện thuận lợi cho việc huy động vốn quy mô lớn.

Ví dụ: Công ty Cổ phần Sữa Việt Nam (Vinamilk – Mã chứng khoán VNM): Đây là một trong những doanh nghiệp hàng đầu Việt Nam. Hàng triệu cổ phần của Vinamilk được giao dịch công khai trên sàn chứng khoán, cho phép đông đảo nhà đầu tư cá nhân và tổ chức trở thành cổ đông.

Tập đoàn Hòa Phát (Mã chứng khoán HPG): Một tập đoàn sản xuất hàng đầu trong ngành thép và nhiều lĩnh vực khác. Hòa Phát cũng là một công ty cổ phần niêm yết với số lượng cổ đông rất lớn.

Công ty hợp danh 

Công ty hợp danh (CTHD) là mô hình độc đáo, phải có ít nhất 02 thành viên hợp danh là chủ sở hữu chung, cùng kinh doanh dưới một tên chung và phải là cá nhân. Các thành viên hợp danh này chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình về các nghĩa vụ của công ty (trách nhiệm vô hạn). Ngoài ra, công ty có thể có thêm thành viên góp vốn là tổ chức hoặc cá nhân, và họ chỉ chịu trách nhiệm trong phạm vi số vốn đã cam kết góp (trách nhiệm hữu hạn). CTHD có tư cách pháp nhân nhưng không được phát hành bất kỳ loại chứng khoán nào (như cổ phiếu, trái phiếu).

Ví dụ: Các Công ty Kiểm toán Hợp danh: Tương tự như ngành luật, các công ty kiểm toán cũng thường chọn mô hình hợp danh để thể hiện sự cam kết và trách nhiệm cao nhất của các kiểm toán viên đối với các báo cáo tài chính mà họ kiểm toán.

Mô hình các doanh nghiệp hoạt động như thế nào?

Mô hình hoạt động của mỗi doanh nghiệp phụ thuộc rất nhiều vào loại hình và cơ cấu tổ chức mà nó lựa chọn. Dù là một doanh nghiệp tư nhân với quản lý tập trung vào một cá nhân, hay một công ty cổ phần với ban kiểm soát và hội đồng quản trị phức tạp, tất cả đều hướng tới việc tối ưu hóa hiệu suất và hiệu quả để đạt được lợi nhuận tối đa.

Trong một tổ chức kinh doanh, các phòng ban như kế toán, nhân sự, marketing, sản xuất, kinh doanh sẽ phối hợp để thực hiện các chức năng chính. Việc này giúp tạo ra một chuỗi giá trị từ khâu nguyên vật liệu, sản xuất cho đến khi sản phẩm/dịch vụ đến tay khách hàng. Các thuật ngữ như quản lý chiến lược, quản trị tài chính, quản trị chuỗi cung ứng, hay quản trị rủi ro là những khái niệm cốt lõi mà mọi CEO và chủ doanh nghiệp cần nắm vững để điều hành hiệu quả.

Những tiêu chí lựa chọn loại hình doanh nghiệp phù hợp

Việc lựa chọn loại hình doanh nghiệp không chỉ là một thủ tục hành chính, mà còn là quyết định chiến lược ảnh hưởng đến mọi mặt hoạt động và sự phát triển lâu dài của công ty bạn.

Quy mô hoạt động kinh doanh

Hãy xác định rõ mục tiêu kinh doanh của bạn trong dài hạn: bạn muốn một doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa, hay hướng tới quy mô lớn? Mục tiêu là mở rộng thị trường, duy trì ổn định hay tập trung vào một phân khúc thị trường ngách? Việc đánh giá quy mô dự kiến sẽ giúp bạn so sánh khả năng của từng loại hình để đáp ứng tầm nhìn đó.

Nguyên tắc về trách nhiệm và rủi ro

Đây là một trong những yếu tố then chốt. Bạn có sẵn sàng chịu trách nhiệm vô hạn bằng toàn bộ tài sản cá nhân nếu doanh nghiệp gặp khó khăn không? Hay bạn muốn giới hạn trách nhiệm hữu hạn trong phạm vi vốn góp để bảo vệ tài sản riêng? Hiểu rõ sự khác biệt giữa hai chế độ trách nhiệm này là cực kỳ quan trọng để bảo vệ bản thân và gia đình.

Tài chính và vốn đầu tư

Xác định vốn điều lệ cần thiết để khởi nghiệp, bao gồm cả vốn tự có và vốn vay. Đồng thời, cân nhắc các khả năng huy động vốn trong tương lai: liệu bạn có cần kêu gọi thêm nhà đầu tư, phát hành cổ phiếu, hay chỉ dựa vào nguồn tài chính nội bộ? Khả năng tiếp cận các nguồn tài chính sẽ rất khác nhau tùy thuộc vào loại hình bạn chọn.

Khả năng quản lý và điều hành

Mỗi loại hình doanh nghiệp có cơ cấu tổ chức và cách thức quản trị học khác nhau. Bạn có kinh nghiệm trong quản trị nhân sự, điều hành một phòng ban hay muốn một mô hình quản lý đơn giản? Đánh giá kỹ năng và kinh nghiệm của bạn cùng đội ngũ quản lý dự kiến để chọn mô hình phù hợp nhất.

Thuế và pháp lý

Mỗi loại hình doanh nghiệp sẽ chịu các mức thuế và nghĩa vụ pháp luật khác nhau. Việc tối ưu hóa tình hình thuế và tuân thủ các quy định pháp lý từ đầu sẽ giúp doanh nghiệp hoạt động minh bạch và bền vững. Điều này bao gồm cả việc hiểu về mã ngành kinh tế (VSIC) và các quy định của Sở Kế hoạch và Đầu tư (SKHĐT).

Vai trò của doanh nghiệp trong nền kinh tế

Doanh nghiệp không chỉ là những cỗ máy tạo ra lợi nhuận mà còn là động lực chính của nền kinh tế quốc gia. Chúng đóng góp đáng kể vào tổng sản phẩm quốc nội (GDP) thông qua việc sản xuất hàng hóa, cung cấp dịch vụ và tạo ra giá trị gia tăng. Mỗi doanh nghiệp hoạt động đều tạo ra hàng ngàn việc làm, từ đó cải thiện đời sống người dân và giảm tỷ lệ thất nghiệp.

Hơn nữa, doanh nghiệp là nguồn thu thuế quan trọng cho ngân sách nhà nước, giúp chính phủ đầu tư vào cơ sở hạ tầng, giáo dục, y tế. Trong một nền kinh tế thị trường, sự cạnh tranh giữa các doanh nghiệp thúc đẩy đổi mới, nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ, mang lại nhiều lựa chọn hơn cho người tiêu dùng. Nhìn chung, doanh nghiệp là hạt nhân của mọi sự phát triển, từ kinh tế vĩ mô đến kinh tế vi mô, thể hiện lợi thế cạnh tranh của một quốc gia.

Điều kiện để thành lập doanh nghiệp tại Việt Nam

Để thành lập doanh nghiệp tại Việt Nam, bạn cần đáp ứng một số điều kiện cơ bản và tuân thủ chặt chẽ quy trình thành lập doanh nghiệp tại Việt Nam theo Luật Doanh nghiệp 2020:

• Chủ thể đủ điều kiện thành lập: Người thành lập doanh nghiệp không thuộc các đối tượng bị cấm thành lập và quản lý doanh nghiệp theo quy định của pháp luật.
• Vốn điều lệ tối thiểu (tuỳ ngành nghề): Một số ngành nghề kinh doanh yêu cầu vốn pháp định tối thiểu hoặc vốn điều lệ cụ thể. Bạn cần cam kết vốn điều lệ theo quy định.
• Giấy phép đăng ký kinh doanh: Đây là văn bản pháp lý quan trọng nhất, xác nhận doanh nghiệp của bạn đã được cơ quan nhà nước cho phép hoạt động. Phòng Đăng ký Kinh doanh thuộc Sở Kế hoạch và Đầu tư là nơi bạn nộp hồ sơ.
• Điều kiện ngành nghề kinh doanh có điều kiện: Đối với các ngành nghề kinh doanh có điều kiện, bạn phải đáp ứng các yêu cầu cụ thể về chứng chỉ hành nghề, giấy phép con, điều kiện về vốn, cơ sở vật chất, v.v., trước khi được cấp giấy phép kinh doanh chính thức.

FAQ – Những câu hỏi thường gặp về doanh nghiệp

Doanh nghiệp và công ty có giống nhau không?

Trong thực tế và pháp luật Việt Nam, thuật ngữ “doanh nghiệp” và “công ty” thường được sử dụng thay thế cho nhau và có ý nghĩa tương đồng. Cả hai đều chỉ một tổ chức kinh doanh được thành lập với mục đích lợi nhuận. Tuy nhiên, “công ty” là một trong các loại hình doanh nghiệp (ví dụ: công ty TNHH, công ty cổ phần, công ty hợp danh), trong khi “doanh nghiệp” là một khái niệm rộng hơn, bao trùm cả doanh nghiệp tư nhân và các loại hình công ty.

Cá nhân có thể thành lập doanh nghiệp không?

Hoàn toàn có thể! Một cá nhân có thể thành lập Doanh nghiệp tư nhân (DNTN) hoặc là chủ sở hữu của Công ty TNHH một thành viên (TNHH MTV). Trong trường hợp TNHH 2TV hoặc công ty cổ phần, cá nhân có thể là một trong số các thành viên/cổ đông góp vốn.

Doanh nghiệp phải đóng những loại thuế nào?

Khi hoạt động tại Việt Nam, doanh nghiệp cần thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế theo quy định. Các loại thuế chính bao gồm:

• Thuế môn bài: Đây là loại thuế mà doanh nghiệp phải nộp hàng năm, phụ thuộc vào mức vốn điều lệ hoặc vốn đầu tư đã đăng ký. Cụ thể:
  • Doanh nghiệp có vốn điều lệ hoặc vốn đầu tư trên 10 tỷ đồng: Mức thuế môn bài là 3.000.000 đồng/năm.
  • Doanh nghiệp có vốn điều lệ hoặc vốn đầu tư từ 10 tỷ đồng trở xuống: Mức thuế môn bài là 2.000.000 đồng/năm.
  • Chi nhánh, văn phòng đại diện, địa điểm kinh doanh, đơn vị sự nghiệp, tổ chức kinh tế khác: Mức thuế môn bài là 1.000.000 đồng/năm.
• Thuế giá trị gia tăng (VAT): Thuế đánh vào giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ phát sinh trong quá trình sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng.
• Thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN): Thuế đánh vào lợi nhuận của doanh nghiệp.
• Các loại thuế khác (nếu có): Thuế xuất nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế tài nguyên, thuế bảo vệ môi trường, v.v., tùy thuộc vào ngành nghề kinh doanh và hoạt động cụ thể của doanh nghiệp.

Việc tuân thủ đúng các quy định về thuế và kế toán là vô cùng quan trọng để đảm bảo sự minh bạch và bền vững cho doanh nghiệp.

Lời kết từ Quà Tặng In Logo

Qua bài viết này, hy vọng bạn đã có cái nhìn tổng quan và sâu sắc hơn về doanh nghiệp là gì, các loại hình doanh nghiệp phổ biến, và quy trình thành lập doanh nghiệp tại Việt Nam. Hành trình khởi nghiệp luôn đầy thách thức nhưng cũng tràn đầy cơ hội. Chúng tôi hiểu rõ những băn khoăn, lo lắng của các doanh nhân mới khi đối mặt với vô vàn thủ tục và quy định pháp lý. Với kinh nghiệm thực tế trong việc tư vấn và hỗ trợ hàng trăm doanh nghiệp từ những bước đầu tiên, Quà Tặng In Logo đã quan sát và nhận thấy nhiều sai lầm phổ biến mà các startup thường mắc phải.

Quà Tặng In Logo Là một cửa hàng quà tặng in logo uy tín tại HCM, chúng tôi không chỉ cung cấp những sản phẩm chất lượng mà còn mong muốn trở thành đối tác đồng hành, chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm để cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam phát triển vững mạnh. Chúng tôi coi trọng sự phát triển bền vững và tin rằng việc hiểu rõ pháp luật doanh nghiệp Việt Nam là nền tảng cốt lõi.

Đừng ngần ngại liên hệ với Quà Tặng In Logo. Chúng tôi sẵn sàng hỗ trợ bạn biến ý tưởng kinh doanh thành hiện thực, vững bước trên con đường thành công!